کمبود فضای آموزشی در کرمان ناشی‌از حضور اتباع خارجی/ ۱۸ درصد مدارس استان نیازمند مقاوم‌سازی

مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان با اشاره به نقش کلیدی این سازمان در توسعه زیرساخت‌های آموزشی کشور اظهار کرد: در طول پنج دهه گذشته، و به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اقدامات بسیار ارزنده‌ای در راستای ساخت و تجهیز مدارس انجام شده است. در اوایل انقلاب، با توجه به جمعیت کمتر دانش‌آموزی، سرانه فضای آموزشی کشور حدود ۱.۲ مترمربع به ازای هر دانش‌آموز بود. اما امروز در سال ۱۴۰۴، این عدد به ۵.۴۸ مترمربع رسیده است که نشان از رشد چشمگیر و تلاشی عظیم در سطح کشور دارد.
او با تمرکز بر عملکرد استان کرمان افزود: در سال ۱۴۰۰، هنگامی که این مسئولیت را برعهده گرفتم، سرانه فضای آموزشی استان ۴.۶ مترمربع بود؛ در حالی‌که میانگین کشوری ۵.۲ مترمربع بود. خوشبختانه، با تلاش‌های صورت‌گرفته طی سه سال اخیر، شاهد رشد قابل‌توجهی در این حوزه بوده‌ایم.
هدایتی در توضیح نقش سفرهای استانی دولت قبل در این پیشرفت‌ها افزود: یکی از نقاط عطف، سفر رئیس جمهوری به کرمان بود که اعتبارات قابل توجهی را برای تکمیل فضاهای نیمه‌تمام در اختیار استان قرار داد. ما توانستیم از میان ۵۶۰ پروژه نیمه‌تمام که از قبل در دست اجرا بود، با مدیریت و اولویت‌بندی دقیق، تعداد پروژه‌های ناتمام را به زیر ۱۰۰ مورد کاهش دهیم.
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان از رویکرد کلان دولت‌ها در سال‌های گذشته نیز سخن گفت: در سال‌های پایانی دولت دکتر روحانی و دولت آیت‌الله رئیسی، یکی از سیاست‌های محوری کشور تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام بود. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در آن زمان مجوز شروع پروژه‌های جدید را صادر نمی‌کرد تا زمانی‌که پروژه‌های پیشین به سرانجام برسد. خوشبختانه، استان کرمان از نخستین استان‌هایی بود که توانست به این نقطه برسد و در دولت سیزدهم، با حمایت استاندار وقت (فداکار) توانستیم مجوز شروع پروژه‌های جدید را دریافت کنیم.
او در ادامه گفت: از سال ۱۴۰۳ به بعد، با توجه به تکمیل مدارس نیمه‌تمام، نیاز به آغاز پروژه‌های جدید احساس شد. در همین راستا، موفق شدیم ۳۲ مجوز ماده ۲۳ برای آغاز پروژه‌های جدید اخذ کنیم که بخش عمده‌ای از آن‌ها اکنون یا آغاز شده‌اند یا در مرحله مناقصه هستند.
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان همچنین به برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری از پروژه‌های جدید در آینده نزدیک با حضور مسئولین کشوری در کرمان اشاره کرد و از شروع پروژه‌های ورزشی نیز به‌عنوان گامی نو در توسعه زیرساخت‌های آموزشی نام برد.
هدایتی، در ادامه گفت‌وگوی خود با ایسنا و در تکمیل آمارها و تحلیل‌های مربوط به پروژه‌های نوسازی در استان کرمان، به نقش پررنگ مشارکت خیرین در فرآیند ساخت و توسعه فضاهای آموزشی اشاره کرد و گفت: بر اساس گزارش‌ها و مستندات موجود، حدود ۶۰ درصد از پروژه‌هایی که طی سال‌های اخیر تحویل داده‌ایم، با مشارکت خیرین انجام ؛ یا به‌طور کامل توسط آنان ساخته شده‌اند یا با تأمین بخشی از هزینه‌ها، در تکمیل پروژه‌ها نقش داشته‌اند. البته با توجه به افزایش شدید هزینه‌های ساخت و ساز ناشی از تورم، امروز کمتر خیّری توان ساخت کامل یک مدرسه را دارد، اما ما با هر میزان مشارکت، دست آن‌ها را می‌گیریم، می‌فشاریم و می‌بوسیم، چرا که هم‌افزایی بین دولت و خیرین تنها راه رسیدن به استانداردهای جهانی در آموزش است.
او در ادامه به استاندارد جهانی فضای آموزشی نیز اشاره کرد و گفت: میانگین سرانه فضای آموزشی استاندارد در جهان حدود ۸.۴ مترمربع به ازای هر دانش‌آموز است، که هنوز تا رسیدن به آن فاصله داریم. اما با برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت نهادهایی همچون بنیاد برکت و بنیاد علوی، به‌ویژه در مناطق محروم، در حال حرکت به‌سمت این هدف هستیم.
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان با یادآوری پیشینه مشارکت این بنیادها در استان کرمان، اظهار کرد: از اوایل دهه ۱۳۹۰، بنیاد برکت فعالیت خود را در کرمان آغاز کرد. اولین پروژه‌های آن در فهرج و ریگان کلید خورد. بنیاد علوی نیز به‌عنوان معین اقتصادی قلعه‌گنج، فعالیت‌هایی همچون ساخت مدارس و حتی احداث استخر در کنار مدارس را از همان سال‌ها آغاز کرد و تاکنون، حدود ۲۵ مدرسه در قالب این مشارکت‌ها احداث شده‌اند.
هدایتی از اهتمام دولت سیزدهم در موضوع عدالت آموزشی نیز سخن گفت و افزود: در دولت چهاردهم نیز توجه ویژه‌ای به نهضت توسعه عدالت آموزشی شده است.
او با تأکید بر پایان‌یافتن مدارس غیراستاندارد، به پروژه حذف مدارس کانکسی مستقل دارای بیش از ۱۰ دانش‌آموز پرداخت و گفت: تا مهرماه ۱۴۰۴، هیچ مدرسه کانکسی مستقلی با بیش از ۱۰ دانش‌آموز در استان نخواهیم داشت. اکنون بیش از ۹۵ درصد این طرح پیشرفت داشته و مدارسی که تکمیل شده‌اند نیز هم‌اکنون در حال بهره‌برداری هستند.
در ادامه، هدایتی به موضوع مدارس سنگی نیز اشاره کرد که به‌ویژه در مناطق محروم استان کرمان هنوز باقی مانده‌اند: در استان، ۲۴ مدرسه سنگی شناسایی کرده‌ایم که ۱۰ مورد آن‌ها دارای بیش از ۱۰ دانش‌آموز هستند. این مدارس، اغلب دارای دیوارهای سنگی و سقف‌های چوبی هستند. بنیاد علوی برای ساخت مجدد این ۱۰ مدرسه وارد عمل شده و قول داده که تا مهرماه این مدارس نوسازی شوند؛ اگرچه با توجه به شروع دیرهنگام عملیات اجرایی، بعید می‌دانم همه آن‌ها تا آن زمان به بهره‌برداری برسند. اما امیدواریم تا پایان سال کار تمام شود.
او به راهکارهای درنظر گرفته‌شده برای مدارس با کمتر از ۱۰ دانش‌آموز اشاره کرد و گفت: تصمیم بر آن شد که از محل مسئولیت اجتماعی صنایع و معادن استان برای ساخت و تجهیز این مدارس کمک گرفته شود.
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان ادامه داد: ۱۳ مدرسه در استان شناسایی شده که نیازمند بازسازی هستند. پس از بازدیدهای میدانی مشترک با کارشناسان نوسازی و دستگاه‌های نظارتی، وجود ۳۷ مدرسه کانکسی در استان تأیید نهایی شد که بسیاری از آن‌ها اکنون احداث یا در حال تکمیل هستند و تا مهرماه بهره‌برداری می‌شوند.
مشارکت خیران و بخش خصوصی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
هدایتی همچنین با اشاره به نقش مشارکت‌های مردمی و خیرین گفت: در استان کرمان، تعداد خیرینی که پروژه‌های مدرسه‌سازی را به‌طور کامل، از صفر تا صد، انجام می‌دهند بسیار محدود است. شاید زیر ۴ درصد از مجموع پروژه‌هایی که با مشارکت خیرین انجام شده، به‌صورت کامل توسط آن‌ها ساخته شده باشد. به‌طور نمونه، خیر شاخص استان، آقای عباسلو از شهرستان سیرجان، تاکنون نزدیک به ۴۰ مدرسه با عنوان مدارس "مولانا" ساخته‌اند و حتی در جشنواره کشوری نیز از ایشان به‌عنوان خیر برتر نام برده شد.
او همچنین درباره مشارکت اتاق بازرگانی کرمان گفت: طرحی با عنوان پویش «کرمان دانا» توسط اتاق بازرگانی راه‌اندازی شد که متعهد به مشارکت در ۱۲۰ پروژه مدرسه‌سازی بود. اما متأسفانه مشارکت آن‌ها در عمل پایین بوده و فقط حدود ۴۰ پروژه آغاز و تکمیل شده است. سهم مشارکت مالی آن‌ها نیز معمولاً زیر ۳۰ درصد بوده است؛ در حالی که ساخت یک مدرسه ۱۲ کلاسه امروز حدود ۲۵ میلیارد تومان هزینه دارد.
پروژه‌های شهری؛ تمرکز بر کرمان
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان سپس به وضعیت شهر کرمان پرداخت و گفت: در شهر کرمان با یک عقب‌ماندگی جدی مواجه بودیم. اما سال گذشته فقط ۱۵ مدرسه در خود شهر کرمان ساخته و تحویل داده‌ایم. سرانه فضای آموزشی در شهر کرمان در سال ۱۴۰۰ حدود ۴ متر مربع به ازای هر دانش‌آموز بود که اکنون به ۴.۸ متر مربع رسیده است، در حالی که سرانه استان به ۵.۴ متر مربع رسیده است.
هدایتی از برنامه‌ای برای ساخت مدارس جدید در کرمان خبر داد و گفت: برای ۳۰ مدرسه جدید در نقاط مختلف شهر مجوز و برنامه‌ریزی انجام شده است که امسال عملیات اجرایی آن‌ها آغاز خواهد شد. در تفاهم‌نامه‌ای که دو هفته پیش امضا شد، هشت مدرسه ۱۲ کلاسه در سایت‌های نهضت ملی مسکن شهر کرمان در دستور کار قرار گرفت.
چالش‌های اجتماعی و فرهنگی ناشی از حضور اتباع خارجی
او در بخش دیگر سخنان خود به چالش تراکم دانش‌آموزان و حضور اتباع خارجی در مدارس کرمان پرداخت و گفت: در حال حاضر، در برخی از کلاس‌های مدارس کرمان تا ۴۵ دانش‌آموز در یک کلاس حضور دارند. این تراکم، ناشی از کمبود فضای آموزشی و همچنین حضور حدود ۲۰ هزار دانش‌آموز تبعه افغانستانی است.
مدیرکل نوسازی مدارس استان، با تأکید بر مسائل ناشی از تراکم دانش‌آموزان و حضور گسترده اتباع خارجی گفت: در استان کرمان امروز با حضور نزدیک به ۲۰ هزار دانش‌آموز اتباع افغان مواجه هستیم که طی سه تا چهار سال اخیر به نظام آموزشی ما اضافه شده‌اند. طبیعتاً این موضوع، فشاری مضاعف بر فضاهای آموزشی شهر کرمان وارد کرده و باعث شده در برخی مدارس، کلاس‌هایی با تراکم ۴۵ نفره نیز تشکیل شود.
وی ادامه داد: این مسأله فقط یک چالش فیزیکی نیست. ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن هم مهم است. بسیاری از این دانش‌آموزان در مدارسی تحصیل می‌کنند که عمدتاً در مناطق حاشیه‌ای و کم‌برخوردار شهر هستند. همین موضوع باعث می‌شود که هم در زمینه آموزش و هم در موضوعات فرهنگی و انضباطی، شرایط خاصی بر این مدارس حاکم باشد. تأمین منابع برای مدارس اتباع، نیازمند برنامه‌ریزی ملی و همکاری چندجانبه بین وزارت آموزش‌وپرورش، استانداری، نهادهای حمایتی و البته نهادهای بین‌المللی مثل کمیساریای عالی پناهندگان است. البته هفت مدرسه توسط کمیساریای عالی پناهندگان ساخته شده است اما برای پوشش ۲۰ هزار دانش آموز افغانستانی باید حدود ۴۰ مدرسه ساخته شود.
هدایتی ابراز امیدواری کرد که با حمایت‌های دولت، مشارکت نهادهای اقتصادی و انگیزه بالای خیرین، استان کرمان به الگوی موفقی در زمینه نوسازی مدارس در کشور تبدیل شود.