فرونشست زمین، زنگ خطر زیرساخت‌ها؛ آزمایشگاه مکانیک خاک کرمان در مسیر تحول

به گزارش پیام میهن خبر، احسان عراقی‌زاده در نشست خبری به مناسبت روز ملی کیفیت اظهار کرد: پایه و اساس تمام پروژه‌های عمرانی، کیفیت مصالح و صحت آزمایش‌های فنی است. اگر بخواهیم عمر مفید سازه‌ها را افزایش دهیم، باید اصلاح را از همین آزمایشگاه‌ها آغاز کنیم.
مدیرکل آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان کرمان با اشاره به اینکه سال‌ها نگاه ما در پروژه‌های عمرانی صرفا    کمی بود افزود: امروز ثابت شده که اگر کیفیت قربانی کمیت شود، خسارت نهایی چندین برابر خواهد بود.
عراقی‌زاده به تاریخچه این نهاد اشاره کرد و گفت: آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک کشور نخستین‌بار در سال ۱۳۳۴ در دانشگاه تهران تأسیس شد و اکنون زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی است. در استان کرمان بیش از ۷۰ درصد پروژه‌های عمرانی زیر نظر ادارات راه و شهرسازی و راهداری انجام می‌شود و نقش این آزمایشگاه در کنترل کیفیت آن‌ها تعیین‌کننده است.
غفلت از شناخت بستر خاک و ژئوتکنیک
مدیرکل آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک کرمان تاکید کرد: مشکل اصلی ما این است که اغلب پروژه‌ها از مرحله شناخت بستر خاک و ژئوتکنیک غفلت می‌کنند. در حالی‌که اگر پیش از ساخت، نمونه‌برداری ۲۰ تا ۳۰ متری از زمین انجام شود، بسیاری از نشست‌ها و ترک‌های بعدی در ساختمان‌ها یا جاده‌ها هرگز رخ نمی‌دهد.
او افزود: گاهی پیمانکاران برای صرفه‌جویی از آزمایش‌های اولیه صرف‌نظر می‌کنند، در حالی که هزینه یک آزمایش ژئوتکنیک کمتر از نیم درصد کل پروژه است اما می‌تواند از میلیاردها تومان خسارت جلوگیری کند.
عراقی‌زاده از گسترش شبکه آزمایشگاهی استان خبر داد و گفت: پیش‌تر برای انجام یک آزمایش باید صدها کیلومتر مسیر طی می‌شد. اکنون در حال راه‌اندازی و تجهیز مراکز مکانیک خاک در شهرستان‌های راور، شهربابک و کهنوج هستیم تا خدمات آزمایشگاهی به‌صورت گسترده و در دسترس ارائه شود.
افزایش توان فنی آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک
او بیان کرد: در سال گذشته با به‌روزرسانی خودروهای آزمایشگاهی، تأمین تجهیزات جدید و جذب نیروهای متخصص با مدرک کارشناسی ارشد و دکتری، توان فنی مجموعه به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
مدیرکل آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان کرمان درباره اصلاح فرآیندهای اداری گفت: زمان پاسخگویی به درخواست‌های آزمایشگاهی که گاهی تا یک ماه طول می‌کشید، اکنون به چند روز کاهش یافته است. سامانه پیامکی و واتساپی برای ثبت، پیگیری و اعلام نتایج آزمایش‌ها راه‌اندازی شده و کنترل موقعیت مکانی آزمایش‌ها از طریق GPS انجام می‌شود.
او افزود: این سامانه موجب شفافیت، جلوگیری از جعل داده‌ها و اعتماد بیشتر کارفرمایان و پیمانکاران شده است.
عراقی‌زاده با اشاره به تجهیز آزمایشگاه به فناوری‌های جدید گفت: دستگاه‌های جدیدی نظیر اسکنرهای ژئوتکنیکی و XRF به ما امکان می‌دهند بدون حفاری، کیفیت بستر زمین یا جاده را تا عمق ۳۰ متر بررسی کنیم. این فناوری‌ها که در کشورهای پیشرفته برای پایش جاده‌ها و ساختمان‌ها استفاده می‌شود و داشتن دستگاه اسکن جاده در استان کرمان الزامی است.
ثبت و اجرای 2500 آزمایش در کرمان
او بیان کرد: در حال حاضر بیش از ۶۵۰ نوع آزمایش در آزمایشگاه‌های فنی و مکانیک خاک کشور انجام می‌شود؛ از لرزه‌نگاری و تحلیل شیمیایی مصالح تا آزمایش‌های دوام بتن، قیر و سنگ. در آزمایشگاه کرمان ماهانه بیش از ۲۵۰۰ آزمایش ثبت و اجرا می‌شود و بسیاری از استان‌های مجاور همچون سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، یزد و هرمزگان نیز نمونه‌های خود را به کرمان ارسال می‌کنند.
عراقی‌زاده در بخش دیگری از سخنانش از تشکیل انجمن آزمایشگاه‌های فنی و مکانیک خاک استان کرمان خبر داد و گفت: در این انجمن ۲۰ واحد آزمایشگاهی بخش خصوصی عضو شده‌اند تا تبادل تجربه و آموزش نیروی انسانی داشته باشیم. هدف ما ایجاد وحدت رویه، ارتقای استانداردها و جلوگیری از آسیب به اعتبار حرفه‌ای این بخش است.
مدیرکل آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان کرمان گفت: استان کرمان به‌دلیل وسعت و تنوع اقلیمی، نیازمند شبکه‌ای پویا از آزمایشگاه‌های تخصصی است. ما با اتکا به دانش بومی، فناوری نو و همکاری اصحاب رسانه، می‌خواهیم کیفیت را به فرهنگ ساخت‌وساز تبدیل کنیم. این کار نه فقط به نفع دولت، بلکه به سود مردم و نسل‌های آینده خواهد بود.
فرونشست مهم‌ترین تهدید عمرانی و زیست محیطی
او با اشاره به پدیده فرونشست زمین در بخش‌هایی از استان اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین تهدیدهای عمرانی و زیست‌محیطی کرمان، فرونشست زمین است که این موضوع نباید در پروژه‌ها نادیده گرفته شود. این پدیده به‌ویژه در مناطق خشک و دارای سابقه برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی دیده می‌شود و اگر بررسی‌های ژئوتکنیکی پیش از اجرا انجام نشود، می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
عراقی‌زاده خاطرنشان کرد: پیش از هرگونه عملیات عمرانی، لازم است مطالعات دقیق زمین‌شناسی و ژئوتکنیکی در عمق ۲۰ تا ۳۰ متری انجام شود تا مشخص شود بستر خاک برای ساخت‌وساز یا عبور تأسیسات ایمن است یا نه. آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک با استفاده از تجهیزات نوین از جمله سامانه‌های پایش عمقی و دستگاه‌های اسکن ژئوتکنیکی، می‌تواند فرونشست‌های بالقوه را پیش‌بینی و پیش از بروز حادثه هشدار دهد. اگر این رویکرد علمی جایگزین روش‌های سنتی و عجولانه شود، امنیت زیرساخت‌ها تضمین و هزینه‌های آتی برای دولت و مردم به میزان چشمگیری کاهش خواهد یافت.